Monohibrit Çaprazlama için Punnet Karesi Kullanımı

  • Mayıs 23, 2020

Punnet karesi kavramı İngiliz kökenli olan genetik alanında uzmanlaşmış Reginal Punnett tarafından bulunmuştur ve birçok buluşta olduğu gibi yine bulna kişinin soyadı ile isimlendirilmiştir. Punnet karesi sayesinden iki ebeveynin çaprazlaması ile genotip ve feontiplerin teoraik olarak oranı bulunabilir. Monohibrit çapraz tek bir gen için bakılacak genetik sonuçlardır.

Punnet Karesinin Yapımı

Monohibrit Çaprazlama için Punnet Karesi Kullanımı Adım 1
  1. Gen ve genotip kavramları nedir sorusuna bir yanıt bularak başlayalım. Canlıların kalıtsal ya da genetik kodları genotip olarak adlandırılmaktadır. Canlılarda genotip ebeveyni olan iki kişiden gelen iki kromozomdeki alel ya da allelmorf olarak adlandırılan kısımdan gelir. Genin alternatif hallerinden her biri alel olarak adlandırılır. Örneğin kişinin göz rengi, saç rengi gibi etmenler aleldeki gen kodu ile aktarılır.
    • İnsanlarda genotipin oluşmasını sağlayan iki alelin bulunan iki kromozom vardır ve bunlar iki harf ile sembolize edilir.
    • Biyoloji’de baskın (dominant) aleller büyük harflerle ifade edilirken, çekinik aleller de küçük harflerle sembolize edilir.
    • Aleller sembolize edilirken baskın alellin ilk harfi kullanılır.
    • Mesela kahverendi saçlar için basın gen “K” ile ifade edilecek olursa “k” de sarı saçlar için resesif genleri temsil etmiş olur.

Monohibrit Çaprazlama için Punnet Karesi Kullanımı Adım 2
  1. Bir kare çizin ve kenarlarının tam orta noktasından birer doğru parçası ile diğer kenarı birleştirin. Böylelikle 1 kareyi 4’e bölmüş olacaksınız.
    • Her bir kareye iki harf yazacaksınız, ona göre boşlukları ayarlayabilirsiniz.
    • Karenin üst ve dol taraflarında da harfleri yazabilmek için yeterli boşlukları bırakın.

Monohibrit Çaprazlama için Punnet Karesi Kullanımı Adım 3
  1. Karenin üst kısmına genotipleri yazın. Bu kısım tamamen size kalmış Mesela anneden kahverenci saçlı genle alakalı genotip Kk şeklinde geldiğini düşünelim. Bu durumda karenin üst kısmın solunda büyük K’yi sağ kısmına da küçük “k” yi yazın.
  • Anne tarafı için üstü kullanmayıp sol kısmı da kullanabilirsiniz. Önemli olan anneden gelenleri bir tarafta babadan gelenlerin bir tarafta olmasıdır. Her sütunda bir tane harf bulunacak şekilde yazılmalıdır.

Monohibrit Çaprazlama için Punnet Karesi Kullanımı Adım 4
  1. Karenin sol tarafına da diğer genotipten gelenleri yazın. Babanın saçları da kahverengi ama anneden farklı olarak aktarılan kahverengi saç KK şeklinde ise sol üste ve sol alta da K yazılmalıdır.

Çaprazlamanın Yapılması

  1. Üste ve alta yazılan harflerle allerin eşleştirilmesi yapın. Her harfe karşılık oluşan kesişime o harfleri yazmalısınız. Mesela sol üst köşede K ve üst sol kısımda K olduğundan bu ikisinin kesişimine KK yazılmalıdır. Üst sağda küçük k olduğundan sol üstte de büyük K olduğundan bu ikisinin kesişimine de KK şeklinde yazmalısınız. 4 karenin her birinde de 2’şer tane alel olacak şekilde doldurma işlemini tamamlayın.
    • Standart kullanım olarak öncelikle baskın alel yazılmalı, sonrasında da çekinik (resesif) alel yazılmalıdır.
  1. Her genotipten kaç tane olduğunu sayın. Monohibrit çaprazlamada maksimum üç tane genotip mümkün olur. Bunlar KK, Kk ve kk şeklindedir. Eğer en zıt örneklerden yani mesela KK ve kk şeklinde olursa bu durumda bir gen için homozigot yani özdei alel vardır. KK şeklinde olursa bu heterozigot olarak adlandırılır. Yani bir gen için iki farklı alel bulunur. Örnekten devam edersek:
    • KK x Kk çaprazlaması yapıldğında Punnet karesinde sadece KK ve Kk şeklinde iki olasılık olduğu görülür.
    • Genotipi aynı olan iki homozigot birey için seçin yapıldığında tüm sonuçlar homozigot çıkacaktır. Yani iki ebeveynde KK ise sonuç KK, iki ebeveyn de kk ise sonuç kk olacaktır. Başka bir sonuç oluşma ihtimali yoktur.
    • Genotipleri farklı olan iki homozigot ebeveynin çaprazlamasında tüm genotipler Kk şeklinde olacaktır. (Ebeveynler KK x kk şeklinde ise)
    • Ebeveynlerin biri homozigot biri de heteroziot 0olursa bu durumda iki tane homozigot iki de heterozigot olma şansı olacaktır. Yani ebeveynler (KK x Kk ya da kk x Kk) şeklindeyse ihtimaller KK ya da kk ile Kk’den başka bir şey olamaz.
    • İki heterozigot ebeveynin çaprazlaması ile de iki homozigot ve iki heterozigot ortaya çıkar. Yani (Kk x Kk) seklindeyse çaprazlama sonucunda 1 KK, 1kk ve 2 tane de Kk oluşur.
  1. Fenotip’in orantısal hesaplamasını yapalım: Fenotip o gendeki göz rengi ya da saç rengi gibi özellikleri kapsar. Örnek üzerinden incelemeye devam edecek olursak:
    • Kk ve Kk çaprazlaması yapılmış ve ortaya iki tane KK iki tane de Kk çıkmıştı. Bu durumda ortaya çıkacak yavruların %100’ü kahrengi saçlı olacak. Ancak bunların %50’si heterozigot, %50’si ise hemozigot olacaktır. Sarı saçlı çocuk olma ihtimali ise yüzde 0 dır.

Hazırlayan: İbn-i Sina

Kaynak: 1 (Erişim: Ağustos 12, 2019) 2 (Erişim: Ağustos 12, 2019) 3 (Erişim: Ağustos 12, 2019)

Article Categories:
Genel

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.